Προσβασιμότητα – Αυτόνομη διαβίωση - Βοηθοί

Προσβασιμότητα στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον

Ένας όρος που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των διεκδικήσεων, που όλοι αναγνωρίζουν αυτό το δικαίωμα, όμως ποτέ τα αποτελέσματα δεν είναι τα επιθυμητά.

Η προσβασιμότητα αφορά το φυσικό, το δομημένο, το ηλεκτρονικό περιβάλλον, καθώς και το περιεχόμενο των υπηρεσιών σε όλες τις πτυχές και τις δομές της ανθρώπινης και της πολιτικής πραγματικότητας.

Η πολιτεία έχει δείξει ως σήμερα πως εξαντλεί τον σχεδιασμό της προσβασιμότητας κυρίως στο δομημένο περιβάλλον και δη το αστικό, και πιο συγκεκριμένα στα εμπορικά κέντρα, τις μεγάλες πλατείες και στους μεγάλους δρόμους των μεγάλων πόλεων…

Όμως οι πόλεις και τα χωριά δεν είναι μόνο οι κεντρικές πλατείες τους και αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό, είναι πως η προσβασιμότητα είναι μια καθολική εμπειρία, και πως ξεκινά από την στιγμή που ο ανάπηρος ανοίγει την πόρτα του σπιτιού του για να βρεθεί στο αστικό περιβάλλον, την γειτονιά του, περνάει από τα λεωφορεία και τα μετρό, τους προορισμούς που θα επισκεφθεί, έως ότου επιστρέψει πάλι στο σπίτι.

Είναι δηλαδή μια αλυσίδα με πολλούς κρίκους, που είναι αδιάσπαστοι και έχει κυκλική ροή και συνέχεια, συνυφασμένη με την καθημερινότητα του κάθε ατόμου.

Τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς είναι κομβικό σημείο για την προσβασιμότητα. Στην Ελλάδα παρ’ ότι υπάρχει νομοθεσία που τα προβλέπει την πρόσβαση στα ΜΜΜ, μόνο το μετρό της Αθήνας καλύπτει αυτές τις προδιαγραφές. Στα Λεωφορεία και τα ΚΤΕΛ το σύστημα δεν λειτουργεί.

Ακόμη στα πλοία και στις αερομεταφορές. Πολλά μεγάλα πλοία είναι προσβάσιμα σε μεγάλο βαθμό, όμως πάρα πολλά ακόμη που κάνουν πολύ βασικά δρομολόγια (Κυκλάδες, Δωδεκάνησα κλπ), έχουν μόνο μερική προσβασιμότητα και σε κάποιες περιπτώσεις ανύπαρκτη.

Στα αεροπλάνα η κατάσταση πάλι στα μεγάλα αεροσκάφη είναι αρκετά καλή, στα δε μικρότερα υπάρχουν δυσκολίες. Το κομμάτι δε των W.C. αποχωρητηρίων εκτός του ότι δεν είναι πουθενά προσβάσιμο, δεν εξασφαλίζεται και η μετακίνηση προς αυτό, κάτι που σημαίνει πως σε Υπερατλαντικές και άλλες πολύωρες, υπάρχει σοβαρό πρόβλημα.

Τα ηχητικά και οπτικά σήματα – σημάνσεις είναι απαραίτητα για τα άτομα με προβλήματα όρασης, τυφλούς, κωφούς και βαρήκοους αντίστοιχα.

Προσβασιμότητα στο περιεχόμενο

Ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της προσβασιμότητας, είναι αυτό που το ονομάζουμε «Προσβασιμότητα ως προς το περιεχόμενο. Τι αφορά αυτό. Την προσβασιμότητα σε κάθε είδους υπηρεσία που προσφέρεται από τις δομές, το εκπαιδευτικό σύστημα, την υγεία, την οικονομία, τον πολιτισμό. Στις αισθητηριακές αναπηρίες πχ ένα εργαλείο που προσφέρεται είναι η γραφή Braille, που εξασφαλίζει την πρόσβαση στα βιβλία, στα συγγράμματα, και σε κάθε είδους έντυπα, για τα άτομα με προβλήματα όρασης. Τα προγράμματα και η τεχνολογία που εφαρμόζονται στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. που επίσης εξασφαλίζουν την πρόσβαση στον ηλεκτρονικό τύπο.

Ένα ακόμη εργαλείο για τους ανθρώπους με προβλήματα όρασης είναι η ακουστική περιγραφή, στα θεάματα, κινηματογράφο, θέατρο, tv, αλλά και σε πολλές ακόμη εφαρμογές, καθώς και η ψηλάφηση των γλυπτών και άλλων αντικειμένων, στα μουσεία κλπ

Για τους κωφούς η νοηματική γλώσσα (που είναι πλέον αναγνωρισμένη επίσημα ως γλώσσα, όπως όλες οι άλλες ), που επιβάλλεται να έχει ευρύτατη εφαρμογή σε κάθε πεδίο ανθρώπινης δραστηριότητας, οι υπότιτλοι στον κινηματογράφο, tv, θέατρο κλπ, που μαζί με την ηχητική περιγραφή του περιβάλλοντος (διάφοροι ήχοι), αποτελούν βασικά εργαλεία εξασφάλισης της πρόσβασης…

ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΔΙΑΒΙΩΣΗ – ΒΟΗΘΟΙ

Η αυτόνομη ή άλλιώς ανεξάρτητη διαβίωση, ουσιαστικά, είναι ένας τρόπος ζωής που ορίζεται από τη δυνατότητα και την ευκαιρία να αποφασίζεις για τη ζωή σου και την ικανότητα να επιλέγεις τις δραστηριότητες που επιθυμείς. Αυτόνομη διαβίωση δεν είναι το να ζεις μόνος σου, να εργάζεσαι σε ένα πόστο ανάλογο με τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντά σου, ή να έχεις έντονη κοινωνική ζωή, αν κι αυτά είναι παράμετροι της αυτόνομης διαβίωσης.

Η αυτόνομη διαβίωση έχει να κάνει με το δικαίωμα αυτο-διάθεσης και αυτο-καθορισμού. Είναι το δικαίωμα και η δυνατότητα να ακολουθήσεις μία πορεία δράσης. Είναι η δυνατότητα για να πετύχεις κάτι ή να αποτύχεις. Υπάρχουν, φυσικά, άνθρωποι με νοητικές αναπηρίες τέτοιες, που επηρεάζουν την ικανότητά τους να λάβουν αποφάσεις ή να αναλάβουν περίπλοκα σχέδια δράσης. Για αυτούς τους ανθρώπους, αυτόνομη διαβίωση σημαίνει να έχουν την ευκαιρία και τη δυνατότητα να είναι όσο το δυνατό περισσότερο αυτάρκεις.

Η αυτόνομη διαβίωση δεν είναι εύκολη υπόθεση και κρύβει κινδύνους. Ωστόσο, εκατομμύρια άνθρωποι την αξιολογούν ως καλύτερη από μία ζωή εξαρτημένη, με μειωμένες ευκαιρίες και ανεκπλήρωτες προσδοκίες.

Ο αρχικός στόχος ήταν η στήριξη των ατόμων με αναπηρία, προκειμένου να απομακρυνθούν από τα νοσοκομεία, ιδρύματα ακόμα και τις οικείες τους, και η εγκατάστασή τους εντός της κοινότητας. Το κίνημα αντιστάθηκε ιδιαίτερα στην προκατάληψη και τα στερεότυπα για την αναπηρία κι εργάστηκε για την εξάλειψη αυτών. Κεντρικό άξονα του κινήματος αποτέλεσε η πεποίθηση, ότι οι άνθρωποι με αναπηρία μπορούν να πάρουν τον έλεγχο της καθημερινότητάς τους, της σκέψης και των αποφάσεών τους. Σήμερα, η εφαρμογή προγραμμάτων αυτόνομης διαβίωσης αποτελεί κοινή πρακτική σε πολλές χώρες, ευρωπαϊκές και μη, κι έχει πια θέσει τις βάσεις της για την αναγνώριση των δικαιωμάτων των ανθρώπων με σωματική αναπηρία, νοητική υστέρηση, ψυχική ασθένεια. Στην πράξη, τείνει να αποτελέσει φυσική προέκταση του κινήματος αποϊδρυματοποίησης, επιδιώκοντας την καλύτερη ένταξη και αποκατάσταση της αναπηρίας εντός της κοινότητας όπου ζουν και αναπτύσσονται τα μέλη της.

Η αυτόνομη διαβίωση είναι σίγουρα ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Στην Ελλάδα βρισκόμαστε ακόμη σε εμβρυακό επίπεδο. Πέρα από το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» (που δεν είναι καθόλου αρκετό και έχει και λανθασμένους προσανατολισμούς), δεν υπάρχει τίποτα.

Τι μας λείπει και τι θα έπρεπε να έχουμε στην Ελλάδα:

Μας λείπει η οργανωμένη φωνή των ενδιαφερομένων μερών, οι υποστηρικτικές δομές, η οργάνωση στη δημόσια διοίκηση, οι ίσες ευκαιρίες και μας λυπεί να αφήσουμε τον ανάπηρο μόνο του.

Η Υποστηρικτική Τεχνολογία υπάρχει. Εκπαιδευμένοι βοηθοί – εργαλεία μπορούν να υπάρξουν, απομένει να υπάρξει και η βούληση της πολιτείας αλλά και της κοινωνίας για να έχουμε αποτελέσματα.

Όλα αυτά προϋποθέτουν επίσης, μια σοβαρή εκπαίδευση και των ανάπηρων – χρηστών, και βέβαια των βοηθών – εργαλείων, για να φτάσουμε στο στόχο. Δυστυχώς στην Ελλάδα όλα αυτά είναι σχεδόν ανύπαρκτα και αποσπασματικά .

Το απόσταγμα όλων των προηγούμενων αναφορών αποτελεί και την πρόταση προς τους αρμόδιους φορείς της πολιτείας. Την μελέτη, τον σχεδιασμό, την υλοποίηση, την εφαρμογή και τον έλεγχο , για όλα όσα προαναφέραμε, και είτε λειτουργούν με πολλές αδυναμίες και ελλείμματα, είτε δεν υφίστανται καθόλου στην Ελλάδα.

Με άλλα λόγια η Κοινωνία, η Πολιτεία αλλά και η κοινότητα των αναπήρων πρέπει να εκπαιδευθούν και να στραφούν προς το Κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας, έτσι ώστε να ανατραπεί το «λανθάνον ιατροκεντρικό βλέμμα», και να επικρατήσει το «κοινωνιοπολιτικοοικονομικοψυχολογικό» βλέμμα, για να μπορούμε να μιλάμε και στην πράξη και στην εμπειρία, για την εξοικείωση, την αποδοχή, την πλήρη ένταξη, τις ισότιμες σχέσεις, την κατάκτηση δικαιωμάτων, μέσα από το φίλτρο και την ενεργητική στάση απέναντι στην ανθρώπινη ποικιλομορφία και την Αναπηρία, σε ολόκληρο το φάσμα της.