Ας δούμε λίγο πόσες απειλές ορατές και αόρατες περνούν καθημερινά πάνω απ’ τα κεφάλια μας…
Μια μεγάλη τουρμπίνα γεμάτη από ιούς, πυρηνικές καταστροφές, βρώμικες βόμβες και πολλές άλλες πηγές αστείρευτου φόβου καραδοκεί σαν μια σκιά έτοιμη να μας ρουφήξει.
Ημερομηνία σταθμός που άλλαξε για πάντα την αντίληψή για τον φόβο, υπήρξε η 9/11 που έβαλε την τρομοκρατία με απτό τρόπο στη ζωή μας.
Καταχωρήθηκε ως ο Ν.1 εχθρός της ζωής και των κοινωνιών όπως τις ξέραμε. Φυσικά υπήρξαν και πολλοί ακόμη παράγοντες και μηχανισμοί που βοήθησαν στον σχηματισμό αυτής της αντίληψης.
Καταστροφολογία και θάνατος παντού… ο πέμπτος καβαλάρης της Αποκάλυψης ήταν πια εδώ.
Σίγουρα κάποιες από τις απειλές και τους «εχθρούς» αυτούς είναι μεν υπαρκτές, το ζήτημα όμως είναι πως συχνά ο τρόπος αντίληψης και ερμηνείας του κινδύνου δεν έχει καμιά σχέση με το φόβο αυτό καθ’ εαυτό.
Ο φόβος είναι μια ανθρώπινη και όχι μόνο ιδιότητα – αίσθηση – συναίσθημα, που έχει σταθεί πολύ χρήσιμος στην εξελικτική πορεία του ανθρώπου.
Υπάρχει όμως και «ο παράλογος φόβος» που αυτός είναι μια άλλη ιστορία.
Όταν γύρω μας υπάρχουν πηγές που συνεχώς μας βομβαρδίζουν επιβεβαιώνοντας πως κάτι τρομακτικό καραδοκεί διαρκώς και παντού, είναι φυσικό να θεωρήσεις τελικά πως βιώνεις ένα διαρκές ρίσκο.
Όμως τελικά τι φοβόμαστε;… Απαντήσεις πολλές και από όλους… Ξαφνικά όλοι γίνονται ειδικοί, γιατροί, δικηγόροι, κοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι, πολεμιστές στα ακρότατα σύνορα του σύμπαντος… και κάπως έτσι δημιουργείται η «κουλτούρα του φόβου»…
Κοινωνίες που δέχονται συνεχείς πιέσεις, μια τρομακτική αύξηση της τεχνολογίας που μπαίνει με ανεξέλεγκτο τρόπο στις ζωές μας και που δεν ξέρουμε αν μπορούμε να την ελέγξουμε ή αν μας ελέγχει τελικά αυτή.
Λίστες τρομακτικών απειλών που αναρωτιόμαστε αν είναι κάπως ειλικρινείς, ή αν έχουν πια καταντήσει τόσο βαρετές που συνειδητά αρχίζουμε να τις αγνοούμε. Γεγονός όμως είναι πως ο «υγιής» φόβος, έχει αρκετούς λόγους να παραμένει σταθερός στη θέση του.
Έχει αποδειχθεί επίσης πως η καταστροφολογία πουλάει και πουλάει πολύ καλά… και όχι μόνο πουλάει αλλά και ασκεί επιρροή.
Για να αντιληφθούμε και να κατανοήσουμε την παρουσία του φόβου πρέπει να στραφούμε και να ρίξουμε μια ματιά προς τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Εκεί ακριβώς βρίσκεται και η αφετηρία του.
Παλιότερα οι επιστήμονες υποστήριζαν πως υπάρχουν δυο συστήματα σκέψης το 1 και το 2 , το Συναίσθημα και η Λογική.
Σήμερα αναγνωρίζουμε και κάτι πολύ καινούργιο, την ύπαρξη της πολυφασικής σκέψης που δομείται αποσταγματικά από τους εξής γνωστικούς – νοητικούς σχηματισμούς (τρόπους σκέψης):
Ιδεολογικός: βασίζεται σε ένα σύστημα ιδεών, αξιών και αντιλήψεων, που παρουσιάζει μια αλάνθαστη εικόνα της πραγματικότητας. Αφορά φιλοσοφικές ιδέες, κοσμοθεωρία και πολιτική, την κοινή γνώμη ή την κοινή λογική και αναγνωρίζονται ως μοναδικές και αντικειμενικές.
Επιστημονικός: είναι ορθολογικός τρόπος σκέψης που αφορά τη σχέση αιτιών και αποτελεσμάτων. Βασίζεται σε εμπειρικά δεδομένα, τεκμηριωμένη έρευνα, προβλέπει, επαληθεύει και επεξηγεί φαινόμενα.
Μαγικός: βασίζεται σε μυστηριώδεις ή υπερφυσικές δυνάμεις που επηρεάζουν τα γεγονότα. Διακατέχεται από την πίστη σε δοξασίες και δεν προϋποθέτει τη σχέση αιτίου αποτελέσματος.. μπορεί να οδηγήσει σε φαινομενικά αστήρικτες υποθέσεις, άρρητες επιρροές και συνομωσιολογίες.
Θρησκευτικός: βασίζεται στην πίστη και στη λατρεία μιας υπεράνθρωπης δύναμης ελέγχου, ειδικά ενός Θεού ή Θεών. Για όσους/ες υπερισχύει αυτός ο τρόπος σκέψης θεωρείται αλάνθαστος και δεν αμφισβητείται.
Το σκεπτικό αποτέλεσμα και το αφήγημα του κάθε ένα από εμάς είναι μια ανάμικτη επιρροή από τους σχηματισμούς αυτούς, που εκφράζεται και αποτυπώνεται στην εμπειρία, και εξαρτάται από το ποιός σχηματισμός είναι πιο ισχυρός και επικρατεί σε κάθε ατομική πολυφασική σκέψη. Ένας μεγάλος επιστήμονας ο Daniel Kahneman, είχε πει πως υπάρχει τεράστιος ανταγωνισμός ανάμεσα σε αυτούς τους νοητικούς σχηματισμούς, που μάχονται μεταξύ τους για το ποιός θα επικρατήσει στον έλεγχο των αντιδράσεών μας.
Πολυφασική σκέψη – γνωστική πολυφασία: είναι η δυναμική συνύπαρξη διαφορετικών τρόπων σκέψης εντός της ίδιας ομάδας και, ακόμη, εντός του ίδιου ατόμου, απέναντι σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό αντικείμενο, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, τόπο και χρόνο. (Άννα Μαντόγλου)
Ας κλείσουμε όμως εδώ με τις σύγχρονες αυτές επιστημονικές θέσεις - πληροφορίες – θεωρίες (χρήσιμες για την κατανόηση), και ας συνεχίσουμε……..
Για να μπορέσει λοιπόν να καλλιεργηθεί και να συντηρηθεί αυτή η «κουλτούρα του φόβου», πρέπει να υπάρξει επέμβαση στην ανθρώπινη σκέψη…
Κι έτσι επιτυγχάνεται η τρομοεπιβολή, και πείθεται μια ολόκληρη κοινωνία να παραδοθεί στο φόβο. Κι ότι φοβάται το πείθεις και το ελέγχεις ευκολότερα......
Το μεγαλύτερο όπλο της τρομοεπιβολής είναι τα ΜΜΕ με αιχμή του δόρατος τα δελτία των 8, που σημαδεύουν κατ’ ευθείαν στον «απροστάτευτο» καναπέ μας..
Κι έτσι με αυτή την παγκοσμιοποιημένη τρομοεπιβολή θίγονται και απειλούνται όλες οι μορφές της κοινωνικότητας και της φυσικής επικοινωνίας των ανθρώπων.
Με άλλα λόγια αυτός φόβος του κορωναιού, δεν προκαλεί βλάβη μόνο στην υγεία μας αλλά είναι ολοφάνερο πως αν αυτό κρατήσει πολύ θα υπάρξουν σοβαρές «βλάβες», σε ιδέες, τρόπους ζωής, και σε δραστηριότητες των σύγχρονων κοινωνιών.
Η κουλτούρα του φόβου όμως στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν επηρεάζει μόνο σε κοινωνικό επίπεδο τις κοινωνίες. Η κουλτούρα του φόβου κλείνει σύνορα, επιβάλλοντας μια εσωστρέφεια που ισχυροποιεί μια φαινομενικά ατομικιστική αντίληψη της πραγματικότητας.
Το σίγουρο είναι πως η ιστορία του κορωναιού δεν αποτελεί ακόμη θέμα που προσφέρεται για ψύχραιμες σκέψεις.
Ο πανικός, οι φήμες και οι σκοτεινές προβλέψεις οργιάζουν στα ψηφιακά μας καφενεία.
Από την άλλη πλευρά, μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, ζει στον κόσμο της, δεν αλλάζει τρόπους αντίδρασης, αυτή τα ξέρει όλα και γέμισε ο κόσμος ειδικούς … τι όμορφο αίσθημα ε; Ο ειδικός … η αυθεντία.. ο ότι πω εγώ…
Ο ιός αυτός έβαλε τους σπόρους κι ανέδειξε κάποιες μελλοντικές μορφές εξουσίας και φόβου που προεικονίζουν μια μετανεοφιλελεύθερη οργάνωση των σύγχρονων κοινωνιών, βασισμένη στους κανόνες του συνεχούς ελέγχου, της διαρκούς προφύλαξης και αντισηψίας, που θα στιγματίσουν και θα αλλάξουν την ταυτότητα των κοινωνικών σχέσεων αλλά και των σχέσεων με την οικονομία, την εξουσία, το κράτος και την επιστήμη…
Για όλα αυτά γράφτηκαν και θα γράφονται πολλά,…
Πολλά και τα ερωτήματα, και πολλοί θα τα πουν υπερβολικά τη στιγμή που ολόκληρη η Ιατρική κοινότητα, οι ασθενείς, οι συγγενείς και οι φίλοι τους, δίνουν μια τιτάνια μάχη για να προφυλάξουν και να διασώσουν ότι είναι δυνατόν.
Όμως είναι βέβαιο ότι αυτά θα μας απασχολήσουν όταν ο ιός χορτάσει και κάνει τον κύκλο του…
Ας τα έχουμε λοιπόν από τώρα στο κεφάλι μας γιατί όλο αυτό δεν είναι μόνο μια ασθένεια, είναι μια «κοινωνικοοικονομικοπολιτισμικοψυχολογική» εμπειρία… που φαίνεται πως ανοίγει δρόμους για ένα πρωτόγνωρο και παράξενο μέλλον, που ίσως χρειαστεί να σταθούμε απέναντί του, να αντιδράσουμε και να το αντιμετωπίσουμε….
Γιώργος Χρηστάκης
Welcome.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου