Αν μελετήσει κάποιος προσεκτικά την ιστορία της ψυχολογίας, θα δει πως είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα ορόσημα του Δυτικού πολιτισμού.
Πιο συγκεκριμένα η στενή σχέση της Ψυχολογίας και της ιστορίας της με τις Δυτικές παραδόσεις απορρέει από τις βασικές φιλοσοφικές θεωρήσεις για τη φύση του ανθρώπου, ως ατόμου, οι οποίες χρονολογούνται από την εποχή των αρχαίων Ελλήνων.
Γιατί όμως χρειαζόμαστε την αναφορά στην φιλοσοφία για να κατανοήσουμε τις εξελίξεις στην ψυχολογία… Γιατί ειδικότερα είναι τόσο σημαντική η επιστημολογική μελέτη και αξιολόγηση των θεωριών, των μεθόδων, των συστημάτων και των ιδεών στην ψυχολογία με βάση την φιλοσοφική διάσταση.
Για παράδειγμα:
Αν πιστεύουμε πως οι άνθρωποι κυβερνώνται απόλυτα από τους μηχανισμούς της νευρωνικής δράσης, και ότι ο «νους» είναι πλεοναστική ψευδο-έννοια, τότε για εμάς δεδομένα με ψυχολογική αξία είναι αποκλειστικά και μόνο οι παρατηρήσεις της έκδηλης συμπεριφοράς του οργανισμού (κλασσικός συμπεριφορισμός).
Αντίθετα αν θεωρούμε ότι δυναμικές ενεργητικές νοητικές διεργασίες καθορίζουν την ψυχολογική δραστηριότητα, τότε η παρατηρήσιμη συμπεριφορά έχει ψυχολογικό νόημα και αυτή καθ’ αυτή αλλά και ως σύμβολο κάποιων άλλων εσώτερων μη ορατής διεργασιών (συνειδητό - ασυνείδητο).
Από την απαρχή της ανθρώπινης σκέψης και κατανόησης, ο άνθρωπος αναρωτιόταν για τον εαυτό του με δέος.
Γιατί συμπεριφερόμαστε όπως συμπεριφερόμαστε ; Γιατί είμαστε σε θέση να δώσουμε εξηγήσεις για κάποιες από τις πράξεις μας, ενώ για κάποιες άλλες όχι ; Γιατί αλλάζουμε διαθέσεις και γινόμαστε συχνά δύσθυμοι; Γιατί δείχνουμε να έχουμε επίγνωση ότι γνωρίζουμε;
Στην πορεία της ανθρώπινης εμπειρίας , οι άνθρωποι βρήκαν απαντήσεις για ερωτήματα σαν κι αυτά, οι δε εξηγήσεις τους πρότειναν κάποια αίτια πχ τρέχουμε να φύγουμε γιατί φοβόμαστε ή κλαίμε όταν λυπόμαστε.
Πολλοί ιστορικοί θεωρούν πως η επιστήμη στον Δυτικό πολιτισμό γεννήθηκε όταν οι Έλληνες στοχαστές έγιναν οι πρώτοι που μετέθεσαν την έδρα των ζητούμενων αιτιακών εξηγήσεων, από το θεό, στη φύση και το περιβάλλον. Οι πρώτοι Έλληνες στοχαστές άρθρωσαν τις εξηγήσεις τους για σημαντικά ψυχολογικά ζητήματα μέσα από αρκετές εξηγητικές κατηγορίες και προσανατολισμούς όπως ο Φυσιοκρατικός, ο Βιολογικός, ο Μαθηματικός, ο Εκλεκτικιστικός, ο Ανθρωποκεντρικός.
Η λέξη «ψυχολογία» είναι σύνθετη και ετυμολογείται από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις «ψυχή» και «λόγος». Κυριολεκτικά, λοιπόν, σημαίνει «μελέτη της ψυχής».
Η λέξη ψυχή συναντιέται από την κλασσική ακόμη αρχαιότητα. Η μελέτη της Ψυχολογίας σε ένα φιλοσοφικό πλαίσιο χρονολογείται από τους αρχαίους πολιτισμούς της Αιγύπτου, της Ελλάδας, της Κίνας, της Ινδίας, της Περσίας κ.τ.λ.. Οι ιστορικοί επισημαίνουν τα γραπτά των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, όπως ο Θαλής ο Μιλήσιος, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης (ιδιαίτερα η πραγματεία του τελευταίου «Περί ψυχής» ) και ο Ιπποκράτης ως το πρώτο σημαντικό «σώμα» εργασίας στη Δύση, πλούσιο σε ψυχολογική σκέψη. Ήδη από τον 4ο αιώνα π.Χ., ο Έλληνας γιατρός Ιπποκράτης διατύπωσε τη θεωρία ότι οι διάφορες ψυχικές διαταραχές είναι περισσότερο φυσικής, παρά θεϊκής, προέλευσης.
Ο όρος ψυχολογία χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Μάρκο Μαρκουλίκ στο βιβλίο του «Ψυχολογία της φύσης της ανθρώπινης ψυχής» (Psichiologia de ratione animae humanae), στο τέλος του 15ου αιώνα…
Αργότερα τον 19ο αιώνα η Ψυχολογία αναγνωρίσθηκε ως ακαδημαϊκή και εφαρμοσμένη επιστήμη που ασχολείται με την επιστημονική μελέτη της σκέψης και των συμπεριφορών των ανθρώπων. Έχει ως άμεσο στόχο την κατανόηση της συμπεριφοράς των ανθρώπων τόσο ως άτομα, όσο και ως ομάδες, προσπαθώντας και να εξάγει γενικές αρχές αλλά και να ερευνήσει ειδικές περιπτώσεις.
Σ' αυτό το πεδίο, ένας επαγγελματίας που εξασκεί πρακτικά την Ψυχολογία ή που την ερευνά ονομάζεται ψυχολόγος και μπορεί να ταξινομηθεί ως ένας κοινωνικός, συμπεριφορικός, ή γνωστικός επιστήμονας. Οι ψυχολόγοι προσπαθούν να κατανοήσουν το ρόλο που οι άνθρωποι λειτουργούν τόσο ως ανεξάρτητες μονάδες, αλλά και ως μονάδες της κοινωνίας, καθώς και να εξερευνήσουν τις φυσιολογικές και βιονευρολογικές διεργασίες που αποτελούν τη βάση συγκεκριμένων συμπεριφορών. Η Ψυχολογία στη σύγχρονη εποχή αναφέρεται ως επιστήμη κυρίως της συμπεριφοράς και των νοητικών διεργασιών, αγνοώντας την Ψυχολογία του βάθους.
Ερευνά θέματα όπως η αντίληψη, η νόηση, η προσοχή, η συγκίνηση, η φαινομενολογία, το κίνητρο, η λειτουργία του εγκεφάλου, η προσωπικότητα, η συμπεριφορά, και οι διαπροσωπικές σχέσεις, που συμπεριλαμβάνουν ψυχολογική ελαστικότητα, οικογενειακή ελαστικότητα και άλλες περιοχές τέτοιων σχέσεων.
Οι ψυχολόγοι προσπαθούν επίσης, να εξετάσουν το ασυνείδητο, από διάφορες σκοπιές. Χρησιμοποιούν εμπειρικές μεθόδους για να συμπεράνουν τις αιτίες των ψυχολογικών φαινομένων και να προσδιορίσουν τις σχέσεις μεταξύ ψυχοκοινωνικών μεταβλητών. Επιπρόσθετα, ή σε μια αντίθεση, χρησιμοποιούν εμπειρικές, επαγωγικές και κάποιες ειδικές κλινικές μεθόδους, ή ακόμη συσκέπτονται με άλλους ψυχολόγους, σε στιγμές που βασίζονται πάνω σε συμβολική ερμηνεία και άλλες επαγωγικές τεχνικές.
Εδώ εστιάζεται και το συγκρουσιακό σημείο μεταξύ αυτών των μεθόδων και των τεχνικών.
Μια σύγκρουση που κρατά χρόνια, που κινείται ανάμεσα στην αμφισβήτηση , την αποτελεσματικότητα και την εξέλιξη… και που ακόμη δεν έχει επιλυθεί…
Η Ψυχολογία έχει περιγραφεί ως ένα «κομβικό σημείο της επιστήμης», με τα ψυχολογικά ευρήματα να συνδέουν τις έρευνες και τις προοπτικές από τις κοινωνικές επιστήμες, όπως την Κοινωνιολογία, τις φυσικές επιστήμες, την Ιατρική, αλλά και τις ανθρωπιστικές επιστήμες, όπως τη Φιλοσοφία και την Παιδαγωγική.
Καθώς η ψυχολογική γνώση εφαρμόζεται συχνά για αξιολόγηση, διάγνωση και θεραπεία ανθρώπινων προβλημάτων υγείας, επίσης απευθύνεται στην κατανόηση και επίλυση προβλημάτων πολλών διαφορετικών πεδίων της ανθρώπινης δραστηριότητας. Με πολλούς τρόπους η ψυχολογία τελικά στοχεύει στο να ωφελήσει την κοινωνία. Η πλειοψηφία των ψυχολόγων ασχολούνται με κάποιο είδος θεραπευτικού ρόλου, εφαρμόζοντας τις γνώσεις και την εμπειρία τους κλινικά, συμβουλευτικά ή και εκπαιδευτικά. Πολλοί κάνουν επιστημονική έρευνα σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που σχετίζονται με ανθρώπινες διεργασίες και συμπεριφορές. Κάποιοι εργάζονται για βιομηχανίες, διάφορους οργανισμούς ή άλλου είδους φορείς, όπως σχετικούς με την ανθρώπινη ανάπτυξη και γήρανση, τον αθλητισμό, την υγεία, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, καθώς και στην ιατροδικαστική έρευνα και άλλες πτυχές της εφαρμογής του δικαίου.
Οι βασικές προσεγγίσεις της Ψυχολογίας είναι:
Ο Δομισμός
Ο Λειτουργισμός
Η Ψυχανάλυση
Ο Συμπεριφορισμός
Οι δε βασικοί της κλάδοι είναι :
Γενική Ψυχολογία
Πειραματική Ψυχολογία
Βιολογική Ψυχολογία ( νευροεπιστήμη της συμπεριφοράς)
Αναπτυξιακή Ψυχολογία
Κοινωνική Ψυχολογία , που είναι το δικό μου πεδίο …
«Η κοινωνική Ψυχολογία διερευνά την αλληλεπίδραση μεταξύ ατόμου και κοινωνικού περιβάλλοντος -επικοινωνία, στάσεις, προκαταλήψεις-. Ο άνθρωπος δεν είναι ένα μονοδιάστατο ον και σίγουρα ποτέ δεν μπορείς να εξετάσεις ένα άτομο ανεξάρτητα από το περιβάλλον του. Βασισμένη πάνω σε αυτό το σκεπτικό η κοινωνική Ψυχολογία έρχεται για να ερευνήσει πως το κοινωνικό περιβάλλον επηρεάζει την συμπεριφορά του ατόμου, αλλά και τι είδους ψυχολογικές συνδέσεις δημιουργούνται μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας, - οικογένεια, χωριό, κράτος-….».
Ψυχολογία της Προσωπικότητας και των Ατομικών Διαφορών
Οι ειδικοί κλάδοι της Ψυχολογίας:
Ειδικοί (εφαρμοσμένοι) κλάδοι είναι εκείνοι στους οποίους τίθενται σε εφαρμογή το δεδομένα των ερευνών που διενεργούνται στο πλαίσιο των βασικών κλάδων. Οι ειδικοί κλάδοι είναι πολλοί, δεδομένου ότι τα πορίσματα των βασικών κλάδων εφαρμόζονται σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής. Ενδεικτικά κάποιοι από τους ειδικούς αυτούς κλάδους είναι :
Αθλητική Ψυχολογία
Παιδαγωγική, Σχολική Ψυχολογία
Κλινική Ψυχολογία
(Η κλινική Ψυχολογία ασχολείται διαγνωστικά με την ψυχοπαθολογία και παρεμβατικά με την αντιμετώπιση / θεραπεία των ψυχικών διαταραχών. Η κλινική Ψυχολογία είναι αυτή που βρίσκεται πιο κοντά στην στερεότυπη εικόνα του ψυχολόγου - ψυχοθεραπευτή. Το κεντρικό θέμα της κλινικής Ψυχολογίας είναι η παρατήρηση, η επεξεργασία και η αλλαγή της αποκλίνουσας συμπεριφοράς. Ουσιαστικά δηλαδή ο κλινικός ψυχολόγος προσπαθεί να βοηθήσει άτομα με ψυχικές διαταραχές. Ο ορισμός του τι είναι η αποκλίνουσα συμπεριφορά και τι όχι είναι φυσικά δύσκολος και ακόμη και σήμερα υπάρχουν πολλές διαφορετικές απόψεις για το θέμα)
Οργανωτική Ψυχολογία ή Ψυχολογία της εργασίας
Τα τέσσερα ψυχολογικά συστήματα:
Η ψυχανάλυση
Η Ψυχολογία της Γκεστάλτ ή Μορφολογική Ψυχολογία
Το κίνημα της τρίτης δύναμης
Ο Συμπεριφορισμός
Τα συστήματα αυτά συγκρίθηκαν ως προς τέσσερις κρίσιμες διαστάσεις:
1.Το νοητικό δυισμό έναντι του μονισμού
2. Την αυτό-παραγόμενη γνώση έναντι της αισθητηριακά προερχόμενης γνώσης
3. Την νοοκρατία έναντι του υλισμού
4. Την εσωτερική διαμεσολάβηση έναντι των εξωτερικών συνειρμών κατά την απόκτηση της γνώσης
Συμπερασματικά η αξιολόγηση αναδεικνύει την προβληματική που αφορά τη σχέση ψυχολογίας και επιστήμης, και πιο ειδικά τι προβλήματα ανακύπτουν από την στήριξη της ψυχολογίας στον υλιστικό εμπειρισμό.
Η ψυχολογία ως θεωρητικός κλάδος ταλανίστηκε από τις διαφωνίες και τις διαμάχες του πρώτου αιώνα της ύπαρξής της. Παρ’ όλα αυτά στα εκατό περίπου πρώτα χρόνια της πορείας της αναγνωρίσθηκε επιτυχημένη ως εφαρμοσμένη επιστήμη.
Επιμέλεια: Γιώργος Χρηστάκης
Βιβλιογραφία:
- Ψυχολογία, Ιστορία & Συστήματα, James F. Brennan, Επιστημονική επιμέλεια: Παναγιώτης Κορδούτης
- 40 μελέτες που άλλαξαν την ψυχολογία, Roger R. Hock, Επιστημονική επιμέλεια :Φίλιππος Καργόπουλος
- Οι τέρψεις της φιλοσοφίας, Will Durant
- Σύμβαση και Αλήθεια, Αιμίλιος Μεταξόπουλος
Welcome.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου